گلخانه مکانی با شرایط محیطی کنترل شده می‌باشد. این شرایط عبارتند از دما، نور، رطوبت و گاز دی‌اکسید کربن. هر یک از این شاخص‌ها تاثیر بسزایی در رشد و شرایط گلخانه دارند. در این مقاله نقش هر یک را بررسی خواهیم کرد.
با گلتوس همراه باشید.
شرایط محیطی گلخانه به عوامل زیر بستگی دارد
دما
در بخش سیستم‌های حرارتی و تهویه به انواع وسایل گرم‌کننده و خنک‌کننده اشاره گردید لیکن این کنترل در چه حدّی و به چه صورت میپذیرد؟
- هر گیاه در میزان حرارت معینی که دمای مطلوب یا اپتیموم آن گیاه است بهترین نتیجه را ازنظر رشد و بار‌دهی خواهد داشت.
- حرارت مطلوب برای هر گیاه ممکن است برای گیاه دیگر چندان ایده‌آل نباشد.
دما در گلخانه
برای مثال، حرارت مطلوب برای گیاهان مختلف به شرح زیر است:
محصول خیار و طالبی:
در جه حرارت مناسب رشد در شب ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتیگراد و در روز ۲۱ تا ۲۴ در جه سانتیگراد می‌باشد.
محصول گوجه‌فرنگی:
درجه حرارت در شب ۱۵ تا ۱۸ درجه و در روز ۱۸تا ۲۴ درجه سانتیگراد می‌باشد.
محصول فلفل:
درجه حرارت در شب ۱۵ تا ۱۸ درجه و رد روز ۱۸ تا ۲۴ درجه سانتگراد می‌باشد.
در مورد درجه حرارت نکات زیر باید رعایت شود
معمولا درجه حرارت گلخانه در شب باید ۵ تا ۶ درجه خنک‌تر از روز باشد.
تنش حرارتی در دماهای پایین و یا بالاتر از حدود بحرانی علاوه بر کاهش محصول، مقاومت بوته را در برابر حمله قارچ‌ها کاهش خواهد داد.
در هنگام شب هوای گلخانه نباید خیلی گرم باشد زیرا گیاه در شب مواد ذخیره‌ای تولید نمی‌کند و گرمای زیاد باعث مصرف شدن مواد
ذخیره‌ای در اثر تنفس می‌شود.
مناسب‌ترین منطقه برای کشت‌های گلخانه‌ای منطقه‌ای است که زمستان ملایم داشته و از روزهای آفتابی زیادی برخوردار باشد.
تجهیز گلخانه به دستگاه‌های گرم‌کننده برای روزهای سرد و شب‌ها ضروری می‌باشد.
مجهز کردن گلخانه به دماسنج
نصب دماسنج در گلخانه ضروری است. بهتر است هم دماسنج معمولی و هم دماسنج ماکزیمم،مینیمم برای اطلاع از پایین‌ترین دمای گلخانه مورد استفاده واقع شود.
در ابتدای رشد بوته، دماسنج باید در ارتفاع کم و در راستای بوته باشد تا درجه حرارت در سطح گیاه را نشان دهد. به تدریج که بوته رشد می‌کند ارتفاع نصب دماسنج بالا می‌آید تا بالاخره در ارتفاع برابر چشم قرار گیرد.
در صورت سرد بودن خاک و دیر سبز شدن بذر امکان وارد آمدن صدماتی از طرف قارچ‌های خاکزی در ناحیه یقه‌ی گیاه و یا پوساندن بذر می‌رود که اصطلاحاً Damping off گویند.اگر دمای گلخانه از درجه حرارت مطلوب پایین‌تر باشد، رشد بوته‌ها کم می‌شود ودر صورت ادامه‌ی سرما خیار کوچک می‌ماند و درشت نمی‌شود. چنانچه درجه حرارت به طور ناگهانی کم شود، میوه‌ها بدشکل می‌شوند و ممکن است لکه‌ها کم رنگی روی آن ظاهر شود.
در دمای پایین‌تر از ۱۰ درجه رشد سریعا کند می‌شود. در دمای نزدیک صفر درجه فعالیت بوته‌ها به کلی متوقف می‌شود و در صورت ادامه به خاطر سرمازدگی از بین می‌روند. در اثر افزایش دما به بالاتر از ۴۰ درجه علاوه بر توقف رشد بوته، کنار برگ‌ها با سوختگی مواجه می‌شود و به تدریج زیاد می‌گردد.
-در مورد کشت طالبی باید دقت داشت که حرارت زیادتر از حد معمول بالا نرود چرا که باعث ظهور گل‌های نر بیشتری شده و تولید پایین خواهد آمد.
-در فلفل ریزش گل زیاد دیده می‌شود و گل آن به دما حساس است. در صورت عدم تامین دما امکان ریزش گل‌ها و بدشکلی میوه وجود دارد. در صورت بالا رفتن دمای شبانه گل‌های فلفل کوچک می‌شود.
-در روزهای روشن و آفتابی درجه حرارت بیشتری در مقایسه با روزهای ابری و بارانی لازم است.
گلخانه
نور
نور خورشید جهت ساخت مواد غذایی در گیاه عامل مهمی به حساب می‌آید. از طرفی برخی گیاهان جهت تولید گل و میوه به میزان ساعات خاصی از تابش نور نیاز دارند که بر اساس آن به گیاهان روز بلند و روز کوتاه و بی تفاوت طبقه‌بندی می‌شوند.
۱-خیار و طالبی، فلفل و گوجه‌فرنگی برای گل‌دهی به طول روز حساس نیستند.
۲- طول روز بلندتر به دلیل افزایش ساعت تابش نور و در نتیجه غذا سازی بیشتر در گیاه باعث افزایش تولید می‌گردد.
- افزایش شدت نور باعث قطور شدن ساقه‌ها، کوتاه شدن میان‌گره‌ها و توسعه ریشه شده و کاهش نور از حد مورد نیاز منجر به طویل‌تر و نازک شدن ساقه و عدم توسعه ریشه و کاهش مقاومت گیاه می‌شود.
۵-نوری به شدت ۱۰۰۰۰ لوکس برای صیفی‌جات، گلخانه مناسب می‌باشد.
۶- در گوجه‌فرنگی و فلفل افزایش بیش از حد نور باعث آفتاب سوختگی میوه می‌شود.
۷- استفاده از پوشش‌های ضد یووی می‌توان به میزان قابل توجهی از نفوذ اشعه جلوگیری نماید.
۸- در اردیبهشت ماه که هوا رو به گرم شدن می‌رود، می‌توان با پاشیدن رنگ گل و مواد آهکی روی پوشش گلخانه و نصب سایبان از نفوذ نور زیاد به داخل گلخانه جلوگیری نمود، که این خود باعث کاهش دما در داخل گلخانه خواهد شد.
رطوبت
گاز کربنیک
گاز کربنیک به عنوان منبع کربن که ماده‌ی اصلی مواد غذایی ساخته شده در برگ می‌باشد. باید به میزان کافی در روز در اختیار گیاه قرار گیرد. لذا ضروری است به اهمیت این گاز و فراهم نمودن آن توجه ویژه شود.
میزان گاز کربنیک در هوای معمولی ۰۳/۰درصد یا ۳۰۰ پی‌پی‌ام می‌باشد.
افزایش گاز فوق به میزان ۱تا ۳ هزار در عملکرد و زودرسی محصول نقش مهمی خواهد داشت. افزودن گاز کربنیک به محیط گلخانه در زمان اوج تولید گیاه، یعنی در طول روزهای آفتابی می‌باشد.
گاز کربنیک و دی اکسید کربن
وقتی شدت نور زیر ۲۰۰۰ لوکس باشد گاز کربنیک مصرف نمی‌شود.
- افزودن گاز کربنیک بیش از حد در گلخانه نه تنها باعث افزایش عملکرد نمی‌شود بلکه افت عملکرد را نیز به همراه دارد و حتی به محصول خسارات غیر قبل جبرانی وارد می‌کند.
- افزودن گاز کربنیک به محوطه‌ی گلخانه با انجام عمل تهویه توسط فن و پنجره‌ها و همچنین استفاده از بخاری‌های نفت سوز که شعله آبی دارند، به کارگیری کپسول‌ها حاوی گاز کربنیک میسر می‌شود.
در فصول سرد و روزهای بارانی که منافذ گلخانه بسته است کمبود گاز کربنیک یا احتمالا فزونی گاز سمی منوکسید کربن به خاطر ناقص سوختن مشعل‌ها ممکن است خساراتی به محصول وارد کند. در این صورت هر از چند گاه با روشن کردن فن هوای داخل گلخانه را جابجا نموده و یا پنجره را به میزان خیلی کمی باز نمایید.
