روش های تکثیر کاکتوس کدام‌اند؟

در مقالات قبلی درمورد کاشت بذر کاکتوس صحبت کردیم، در این مقاله قصد داریم درمورد تکثیر کاکتوس (پیوند و قلمه زدن) بحث کنیم. با گلتوس همراه باشید.

تکثیر کاکتوس  به روشهای زیر صورت می‌گیرد:

پیوند، قلمه، بذر، و پاجوش

۱-پیوند:

 کاکتوسها نیز مانند سایر گیاهان به طریق یوند تکثیر می‌شوند. متاسفانه تمام گیاهان آبدار و کاکتوس‌ها قابل پیوند زدن نیستند، تنها تعدادی از خانواده کاکتوس‌ها مثل میلک‌ وید (Milkweed) و افوربیا‌ها دارای طبقه زاینده اصلی یا لایه رشد بوده و لذا پیوند آنها عملی هست.

بهترین زمان پیوند زدن در طول فصل رشد ( از خرداد تا مهر) می‌باشد. در این زمان گیاهان قوی بوده و دارای شیره گیاهی جهت پیوند و اتصال همه قسمتها می‌باشد.پس از عمل پیوند بسته به نوع گیاه، در عرض چند ماه گیاهان پیوندی رشد کرد و تولید گل خواهند کرد.

انواع پیوند کاکتوسها و گیاهان گوشتی عبارتند از:

الف-پیوند سطحی:

 پیوند سطحی یکی از آسانترین نوع پیوندها است. پس از انتخاب پایه با چاقوی تیزی پایه و پیوندک را یک برش افقی بدهید (دو سطح پایه و پیوندک باید کاملا صاف و بر هم منطبق گردد) چون کاکتوس‌ها دارای پوست خارجی سخت و چسبناکی هستند، لبه‌های هر دو (پایه و پیوندک) را به منظور جلوگیری از انقباض و چروک شدن به طور اریب بریده و سپس دو سطح مستوری را روی هم قرار داده و بوسیله نوارهای پلاستیکی، نخ و یا خلال دندان اتصال آنها را محکم کنید.

با یک چاقوی تیز و تمیز، از زیر نقطه رشد گیاه (در حدود ۲٫۵سانیتمتر پایین تر از نقطه رشد) یک برش افقی ایجاد نمایید. قسمت بالا را بردارید، بایستی بافت مغزی ظاهر گردد. برشی ایجاد نمائید تا بافت مزبور ایجاد گردد.

به همان ترتیب بالا، در حدود ۵ الی ۶ میلیمتر پوسته خارجی دور پیوندک را جدا نمائید. اینک سطوح صاف پایه و پیوندک را به نحوی روی هم قرار دهید تا بافت‌های مغزی مرکزی بر روی هم قرار بگیرند.

با چرخش پیوندک بر روی پایه، هوای بین فضای اتصال را خارج نمایید. سپس با دو حلقه لاستیکی، محل اتصال پایه و پیوندک را مستحکم نمائید. گیاه پیوند شده را در محل روشن در فضای آزاد (نه در آفتاب) در حداقل ۱۰درجه سانتیگراد قرار دهید.

چنانچه مراتب صحیح اعمال گردیده باشد، ظرف ۲ هفته پایه و پیوندک جوش خورده، می‌توان آبیاری و تقویت گیاه جدید را شروع نمود. پس از در حدود ۴ هفته، حلقه‌های لاستیکی را می‌توان خارج نمود.

ب- پیوند شکافی:

در وسط پایه شکافی به شکل ۷ ایجاد نماید و سپس پیوندک آماده را در داخل شکاف قرار دهید. برای محکم شدن دو قسمت از خلال دندان ویا نخ استفاده کنید.

با یک چاقوی تیز و تمیز، در حدود ۲و۵ سانتی متر از قسمت‌های فوقانی یک گیاه سالم را بردارید. از وسط پایه گیاه یک برش عمودی به عمق ۱-۲سانتیمتر ایجاد نمائید (برش از وسط بافت مغزی مرکزی عبور نماید).

تهیه پیوندک

برای تهیه پیوندک، ساقه‌ای سالم از گیاه مادری در نظر بگیرید و آنرا جدا نمائید.

یک سانتیمتر قسمت تحتانی پیوندک پوست برداری و باریک نمایید تا مانند شمعی قابل قراردادن در داخل شکاف پایه گردد. در صورت امکان بهتر است قطر پایه و پیوندک یکسان گردد.

پیوندک را داخل شکاف پایه قرار دهید، به نحوی که بافت مغزی مرکزی هردو برهم منطبق گردد.

آنگاه به مدت ۴ هفته در مکان روشن و در فضای آزاد حداقل ده درجه سانتیگراد قرار هید، تا رشد جدید ظاهر گردد.

ج- پیوند اریبی:

 در این طریق پایه و پیوندک را به صورت اریب برش داده سپس دو قطعه را با نخ محکم می‌کنند.

پایه‌های باریک و طویل را از این طریق پیوند می‌زنند.

این طریق مناسب کاکتوس‌های باریک و قلمی از قبیل اکی نوپسیس کمه سرئوس که دارای مغز مرکزی خیلی کوچک است می‌باشد. پایه و پیوندک را به صورت اریب برش داده و برهم منطبق نمائید به طوری که بافت مغزی مرکزی هر دو روی هم قرار بگیرند.

دو قطعه را کاملا بهم بچسبانید و با خار کاکتوس یا سوزن تمیز آن ها را مستحکم و سپس با برگنخل یا وسیله‌ای مشابه کمک به استحکام دو قسمت نمائید و در محل مناسب قرار دهید.

در تمام روش‌های پیوند باید پایه در محل استقرار خود ثابت و محکم گردد. برای پیوند باید سعی کنید پیوند از گیاهان سالم انتخاب شود. ضمنا پایه نیز باید از گیاهان گوشتالو، تازه و شاخه‌های جوان انتخاب  شود. یک مساله مهم در این مورد این است که سطوح پایه و پیوندک بایستی کاملا صاف بریده شوند تا هنگام تماس و بستن کاملا بر هم منطبق و فضائی بینشان باقی نماند. قطعات بریده شده باید تمیز و عاری از گرد و خاک باشد.

قلمه زدن:

یکی دیگر از روش‌های تکثیر کاکتوس‌ها قلمه زدن می‌باشد.  قلمه‌ها را معمولا از سر ساقه یا از قسمتی که دارای جوانه برگی می‌باشد انتخاب کنید. از قلمه برگ هم برای تکثیر استفاده می‌شود. ازدیاد با قلمه برگ می‌توان با یک برگ کامل و یا قسمتی از یک برگ صورت بگیرد.

ابتدا برگ را ازگیاه مادری جدا نمائید و سپس به مدت یک یا دوروز در محل روشن یا گرم و خشک قرار دهید.

قلمه را مطابق شکل در قسمت سطحی خاک گلدان قرار دهید. خاک گلدان، مخلوط خاک گیاهان کاکتوس می‌باشد.

گلدان فوق را در محل نسبتا سایه با حداقل ۱۸ درجه سانتیگراد قرار دهید. خاک گلدان بایستی نسبتا مرطوب باشد.

قلمه شاداب و سالم را انتخاب و با چاقوی تیز از پایه مادر جدا نمائید.

طول قلمه ۵ الی ۱۰ ساتی متر کافی بنظر می‌رشد، لذا برگ‌های پایین‌تر ساقه را جدا نموده و سپس قلمه حاوی برگ‌های انتهایی را به مدت ۲ روز در محل گرم و خشک قرار دهید.

قلمه حاصله را در وسط گلدان حاوی مخلوط خاک کاکتوس قرار دهید،  خاک اطراف قلمه را با دست سفت نمائید. پس از ۲ الی ۶ هفته قلمه ها ریشه دار خواهد گردید.

برای ریشه دار نمود جوانه ها، مخلوط خاک ماسه دار مرطوب و محل سایه مورد نیاز می‌باشد.

استفاده از چاقو در قلمه زدن

گیاهان گوشتی که به صورت رزت یا کپه ای می‌باشند از قبیل اشوریا(ساق عروس ها) و اغلب کاکتوس ها را میتوان با چاقو ازهم جدانمود (گیاهان با چاقو بریده شده را بایستی مدت یک هفته در سایه قرار داد تا خشک شود) سپس کشت نمود. این روش تکثیر را تقسیم بوته می نامند.    

 با چاقوی تیز ویا وسیله برنده‌ای مشابه، پاجوش‌های اطراف پایه مادری را جدا نمائید. سپس با قارچ‌کش محل قطع را اسپری نموده و به مدت چند روز آنرا در محل گرم و خشک قرار دهید.

پاجوش را در گلدان کوچک حاوی خاک کاکتوس قرار داده و آنرا به آرامی در خاک گلدان مستحکم نمائید. سطح خاک را با سنگ ریزه پوشش دهید.

گلتوس؛ مجله تخصصی گل و گیاه