تکنیک‌های تهیه و تولید کشت آگار
تکنیک‌های تهیه و تولید کشت آگار
در مقالات قبلی درباره چرخه زندگی و پرورش قارچ صحبت کردیم در این مقاله درباره محیط کشت و آگار صحبت خواهیم کرد؛ باگلتوس همراه باشید.
مقدمه
هوایی که از آن تنفس می‌کنیم، مملو از موجودات بسیار ریز است که با باد به حرکت در می‌آیند. قارچ‌ها، باکتریها، ویروسها و گیاهان برای انتقال گرده‌های خود به مناطق دیگر از باد کمک می‌گیرند.
در صورت عدم رعایت نکات بهداشتی، این ذرات می‌توانند چه در تهیه کشت خالص و چه در فرایند تولید قارچ خوراکی خلل وارد نمایند.
به طور کلی منابع اصلی آلاینده محیط کشت عبارتند از:
۱-محیط اطراف
۲-ظروف کشت
۳-ادوات و ابزار کشت
۴-پرورش دهنده و لباس وی
۵- هاگ‌ها یا میسلیوم قارچ خوراکی
قارچ‌ها و تمامی موجودات زنده نسبت به مواد غذایی، رقابت تنگاتنگ و دائمی با یکدیگر دارند. هدف از ایجاد یک محیط استریل، حذف یا کاهش این گونه رقابت ودر نهایت فراهم ساختن شرایط مناسب برای تکثیر قارچ خوراکی می‌باشد.
اولین مرحله قبل از تهیه کشت خالص، احداث اطاقک تلقیح یا آزمایشگاه استریل است.
طراحی و احداث آزمایشگاه استریل
علت عمده شکست بیشتر پرورش دهندگان قارچ، عدم صرف وقت کافی به منظور احداث آزمایشگاه استریل است. کاری که چندان هم وقت و انرژی نمی‌برد، بلکه فقط یک ونیم روز کافی است تا یک انباری کوچک یا یک آبدارخانه را به یک اطاقک تلقیح مفید تبدیل کرد.
برای شروع تمام قالیچه‌ها، پتوها، پرده‌ها و دیگر مواد پارچه‌ای را که پناهگاه خوبی برای گرد و غبار و هاگهای مضر می‌باشد از محل دور کرده و تمامی دیوارها و سقف را با یک ماده ضد عفونی کننده کاملا تمیز نمائید.
اطاق را با یک رنگ روغنی براق یا اپوکسی بهداشتی رنگ زده تا شستشوهای بعدی راحتر گردد.
پنجره‌ها یا هر منبع ورودی هوا را با یک پوشش پلاستیکی مناسب بپوشانید. محل ورودی اطاق را با پلاستیک یا هر ماده دیگر بصورت یک محفظه انتظار در آورده تا مانع جریان مستقیم هوا به درون اطاق گردد و طراحی این محفظه باید به گونه‌ای باشد که هنگام ورود به آن درب آزمایشگاه بسته باشد.
تجهیزات ذیل در هر آزمایشگاهی ضروری است:
۱-صندلی و میز محکم با سطح کاملا صاف
۲-چراغ الکلی، چراغ بنس یا یک شعله معمولی گاز بوتان برای تولید حرارت
۳-بطری اسپری حاوی محلول سفید کننده،۱۰ درصد
۴-تعدادی بطری دیش استریل و لوله آزمایش
۵-تعدادی برچسب، یک دفتریادداشت، یک خودکار
۶-یک چاقوی آگار و حلقه تلقیح
۷-یک دستگاه اتو کلاو یا زودپز معمولی(بخار تحت فشار)
۸- PH سنج یا کاغذ تورنسل معمولی
۹-الکل ۹۶ درصد و دیگر مواد ضد عفونی همچون وایتکس،فرمالین
۱۰-قفسه برای ظروف کشت، جالوله‌ای
تمامی این اجزاء بایستی درون آزمایشگاه بماند و در صورت خروج یکی از آنها به بیرون، هنگام برگشت آن به داخل آزمایشگاه باید، از تمیز بودن آن مطمئن شد.
با روش ساده‌ای می‌توان آزمایشگاه یا محیطی نیمه استریل بسته به حجم استفاده و دفعات کاری ایجاد نمود.
رعایت نکات بهداشتی در محیط کشت
بعد از احداث اطاق استریل باید یک سری اصول و نکات بهداشتی را کاملا رعایت نمود. به این صورت که اطاق استریل را باید با یک سفید کننده (آب ژاول) کاملا تمیز نمود. کف را طی کشیده ودر پایان هوای اطاق را با یک محلول سفید کننده ۱۰ درصد و با استفاده از یک سمپاشی پشتی یا اسپری، ضدعفونی کرد.
حداقل تا ۱۵ دقیقه بعد از سمپاشی نباید وارد اطاق شد. در هر مرحله از تلقیح و کشت این عملیات باید تکرار شود، چرا که همواره پیشگیری آسانتر و بهتر از درمان است
چنانچه علیرغم تلاش فراوان در جهت استریل نمودن محیط آلودگی باز هم در محیط باقی بماند درآن صورت می‌توان از راه‌کارهای ذیل استفاده نمود.
۱-بخور دادن روغن استریل کننده مانند تری‌اتیلن گلایکول با گرم کن فتیله‌ای در فضای اطاق که ابری از قطرات بسیار ریز و نسبتا سنگین در هوا ایجاد شده که ضمن پائین آمدن ذرات آلاینده معلق در هوا را جذب کرده و از بین می‌برد.
ذرات این روغن نسبتا ریز و فرار بوده و هیچ گونه لایه قابل مشاهده‌ای در فضا ایجاد نمی‌کند. این روش ارزان و آسان است.
۲-احداث نوعی محفظه شیشه‌ای کاملا مسدود و نیمه استریل برای نقل و انتقال و کارهای کشت بافت که می‌توان آن را از چوب و پنجره‌ای کوچک برای نگاه کردن درون آن ساخت که در یک طرف آن دو سوراخ لاستیکی مخصوص تعبیه کرد تا هنگام کار، فرد بتواند دستان خود را داخل محفظه کرده و در صورت عدم استفاده، ورودی سوراخ با لفافه‌ای پوشیده می‌شود.
مزیت عمده این محفظه ارزان بودن، استریل کردن آسان محیط داخل و عدم جریان مستقیم هوا به درون آن ضمن کار می‌باشد.
۳-استفاده از صافی‌های بسیار ریز که قطر چشمه‌های آن ۳/۰- ۱/۰ میکرون بوده و از قطر هاگهای مضر بعضی قارچ‌ها و حتی از باکتریها نیز کوچکتر است. از این صافی‌ها در سامانه‌های مخصوصی بنام هود تهویه ملایم استفاده می‌شود.
درون سقف و دیوارها از این صافی‌ها استفاده شده و هوای ورودی اطاق با عبور از میان آنها تصفیه می‌شود.
