گل سیکلامن- نگونسار

 

نام لاتین CYCLAMEN PERSICUM: نام علمی: Cyclamen persicum
خانواده PRIMULACEAE MYRSINACEAE :
بومی منطقه : اروپا و منطقه مدیترانه و از شرق به ایران و یک گونه در سومالی
نامهای دیگر: sowbread ،sometimes ،confusingly ،Persian violet، نگونسار، سیکلمه

معرفی گیاه

گل سیکلامن دارای ۱۵ گونه مختلف از گیاهان غده دار است. که به صورت وحشی در کشورها و جزایر مدیترانه ای یافت می شود.

نام سیکلامن در هر منابعی که ذکر شده پسوند پرسیکوم Persicum یعنی ایرانی را به همراه دارد.

سیکلامن یک گیاه ملی و ارزشمند ایرانی است

گونه های سیکلامن عبارتند از:

۱-سیکلامن ایرانی

۲-سیکلامن پرورشی

۳-سیکلامن پات پنت (گلدانی)

سیکلامن ایرانی یک گیاه بومی فلات ایران است.

شکل اولیه این گیاه در جنگل های شمال ایران از چالوس تا لاهیجان دیده می‌شود.

و نیز در بعضی از جنگل‌های استان گلستان پراکنده است. ارتفاع آن به ۱۵ تا ۲۵ سانتی متر می رسد. گلهای آن معمولا در اوایل بهار ظاهرمی شوند.

 

شکل ظاهری سیکلامن

سیکلامن برگهای کروی، قلمی شکل و سبز تیره دارد.

در بعضی واریته ها لکه های سفید رنگ روی برگها به چشم می خورد.

گلهای معطری به طول ۵/۲ تا ۳ سانتی متر و به رنگ صورتی، قرمز، ارغوانی و سفید دارد.

گل سیکلامن یک گیاه زمستان گل است. با توجه به ارزش و اهمیت گیاهان زمستان گل این گیاه جایگاه خوبی در ایران برای تولید،

گل سیکلامن پرورش و صادرات به کشور های متقاضی دارد.

سیکلامن گیاه وسیع‌الرشد اما کند رشد بوده و نیاز به یک دوره نسبتاً طولانی برای گل دهی و ورود به فاز زایشی دارد.

هم‌چنین سیکلامن در تمام مراحل رشد تا زمان گل‌دهی احتیاج به مراقبت ویژه دارد.

تعداد بسیار زیاد شاخه های گل دهنده‌ی این گیاه از ویژگی‌های انحصاری آن می‌باشد.

سیکلامن جزء معدود گیاهانی است که بیش از ۸۰ شاخه گل در هر بوته تولید می کند، که این شاخه های گل یکی از پتانسیل

های قابل توسعه و قوی در راه بهبود کیفیت و توسعه کشت و کار این گیاه محسوب می شود.

ارقام وحشی سیکلامن پنج گلبرگ دارند، گل برگ واژگون به رنگ‌های صورتی، بنفش و سفید می‌باشد.

اما ارقام پرورشی دارای برگ های بسیار درشت و متنوع بوده و برای مدت طولانی به گل می‌روند.

در ارقام وحشی گل دهی برای مدت کوتاهی است که در هر بار تعداد محدودی گل تولید می‌شود.

اما در ارقام پرورشی دوره‌ی گل‌دهی تا زمانی که درجه حرارت وضعیت مطلوبی دارد، وجود دارد.

 

شرایط نگهداری گل سیکلامن

 کود:

مورد نیاز گیاه سیکلامن را می‌توان به میزان ۳ گرم در لیتر، هر هفته یکبار در تابستان و دو هفته یکبار در زمستان مورداستفاده قرار داد.

خاک:

مخلوطی از خاک برگ و ماسه برای رشد گل سیکلامن مناسب است.

آبیاری:

در طی فصل رشد و فعالیت گیاه باید به خوبی آبیاری شود. اما بین هر دو آبیاری اجازه دهید تا سطح خاک کمی خشک شود و سپس گیاه را مجددا آب دهید.

آبیاری زیاد و خیس و غرقابی شدن خاک گلدان سیکلامن موجب پوسیدن غده درون خاک خواهد شد.

همچنین بهتر است که آب از قسمتهای کناری گلدان به گیاه داده شود و آب را در قسمت مرکزی گیاه و بر روی غده نریزید.

آبیاری کم گیاه در طی فصل رشد و خشکی کشیدن آن موجب ریزش برگها و یا غنچه های گل خواهد شد.

بعد از اتمام دوره گلدهی و فرارسیدن دوره رکود باید آبیاری را به تدریج کم کرد و در نهایت قطع کرد.

در اواسط پاییز مجددا آبیاری شروع می‌شود تا خواب گیاه شکسته شود و رشد جدید تحریک شود.

 

نکته: جالب اینجا است که برخی از پرورش دهندگان سیکلامن در ابتدای آبیاری غده هایی که قرار است رشد جدید خود را شروع کنند

چند قطره مایع ظرفشویی میریزند و اعتقاد دارند که با این کار عمل مرطوب شدن غده بهتر صورت می‌گیرد.

نور:

سیکلامن به مکانی پر نور و روشن نیاز دارند. بخصوص در مورد سیکلامن هایی همانند C. Persicum که در طی پاییز الی بهار

فعال هستند محیطی پر نور برای رشد لازم است و معمولا مشکل آفتاب سوختگی در این فصول پیش نمی آید زیرا اشعه آفتاب

به شدت ماه های گرم نیست.

اما به هر حال در ماه های پاییز که گاهی در طی روز ممکن است دمای محیط بالا برود مراقب مشکل تابش نور بیش از اندازه آفتاب و آفتاب سوختگی نیز باشید و گیاه را به دور از نور مستقیم آفتاب نگهدارید.

نور کم محیط موجب عدم شکل گیری گلها، ریزش غنچه های گل، کم رنگ شدن برگها و بلند شدن بیش از اندازه دمبرگها خواهد شد.

دما:

گونه های گل سیکلامن یا مقاوم به سرما هستند یا حساس به سرما.

سیکلمن پرسیکوم که گونه مورد نظر ماست تنها سرماهای خفیف را می‌تواند تحمل کند و بهتر است که در مکانی با دمای

روزانه ۱۸-۱۶ درجه سانتیگراد و شبانه ۱۰-۶٫۵ و حداکثر ۱۳ درجه سانتیگراد نگهداری شوند .

دمای بیش از ۲۰ درجه می‌تواند موجب به خواب رفتن گیاه و غیر فعال شدن آن شود.

زیرا سیکلامن از جمله نمونه هایی است که در زمستان و بهار فعال است و دوران استراحت آن در تابستان است. 

بنابراین گرم بودن محیط  سیکلامن در طی زمستان یا بهار علاوه بر عدم باز شدن گلها و یا ریز شدن بیش از اندازه آنان، موجب رسیدن پیغام اشتباه به گیاه می‌شود و گیاه زودتر به خواب خواهد رفت.

حتی برخی از پرورش دهندگان بیان می‌کنند که اگر دما بیش از ۱۶ درجه شد حتما باید رطوبت محیط را از طریق استفاده از

روش زیر گلدانی حاوی سنگریزه و آب افزایش داد.

بدین صورت که یک زیر گلدانی را پر از سنگریزه می‌کنیم و تا نیمه در آن آب می ریزیم و گلدان حاوی گیاه را بر روی سنگریزه ها

قرار می‌دهیم. البته کف گلدان گیاه به هیچ وجه نباید با آب در تماس باشد. گرمای محیط موجب تبخیر آب شده و به رطوبت

هوای محیط می‌افزاید.

نکته: از نکات قابل توجه در پرورش سیکلامن حفظ و نگهداری آن از باکتری ها و عوامل قارچی است.

سیکلامن‌های مبتلا به برخی از آلودگی های باکتریایی دچار مرگ برگی خواهند شد. لذا پیشگیری از چند طریق صورت می‌گیرد :
– استریل کردن خاک

– مجزا بودن گلخانه

– جلوگیری از تردد بی مورد کارگران در گلخانه

تکثیر گل سیکلامن

تکثیر سیکلامن، نیاز به تحمل سختی فراوان دارد.

اگر بذرهای این گیاه را در آخر تابستان بکارید در اواخر پاییز و اوایل دی ماه سال آینده گل خواهد داد.

و یا هر زمانی از اواخر بهار تا تابستان اقدام به کاشت بذر کنید، تقریبا ۱۵ ماه بعد به گل خواهد.

 بذرها را در سینی بذر یا ظرف کم عمق ، حاوی کمپوست مخصوص بذر و قلمه بکارید. و به آرامی روی آنها را بپوشانید

و دما را ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتیگراد نگاه دارید تا شروع به روییدن کنند.

بذرها باید در تاریکی بمانند و جوانه ها باید یک جور و یک اندازه باشند.

به محض رویش جوانه ها آنها را در شرایط سیکلامن از هوای خفه و مرطوب متنفر است.

مشخصات سیکلامن ایرانی:

سیکلامن ایرانی دارای بذر های سیاه رنگ، ریز و زاویه دار است و در یک بستر بسیار سبک، نرم و کم عمق کشت می شوند.

با انجام مراقبت های اولیه حدود ۲۸ تا ۳۵ روز بعد جوانه می زند.

اولینسکلامن جوانه زده بذری، برگ ریز بشکل یک برگ کوچک اولیه یا یک غده بسیار ظریف، کوچک و کم رنگ با ریشه ظریف دارد.

تمام اندام های گیاه سیکلامن نیاز به مراقبت دارند تا یک سیکلامن غده‌دار و پر گل پرورش یابد.

بعد از این مرحله، گیاهان یک برگی را به گلدان‌های استکانی انتقال می دهند.

زمانی که گل سیکلامن چهار برگی دارای غده‌ی گیاهی رشد یافته و آماده برای انتقال به گلدان بزرگتری باشد شکل برگ ها

بتدریج از حالت اولیه خارج شده و برگ ها به طرف کامل شدن و توسعه یافتن پیش می روند.

در مرحله هشت برگی، یک بار دیگر گیاهان را به گلدان هایی با قطر حدود ۱۵ سانتیمتر که در اصطلاح باغبانی گلدان های

خیاری گفته می‌شوند، منتقل می کنند.

این مرحله که مصادف با ماه ۱۴ و ۱۵ زندگی گیاه می‌باشد بتدریج شرایط برای به گل رفتن گیاه آماده می‌شود.

در طی مرحله رویشی، مواد غذایی کافی بخصوص نیتروژن و پتاسیم ضروری است.

در ۶ هفته قبل از گل دهی درجه حرارت محیط پرورشی باید در حدود ۱۲ تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد باشد تا جوانه های گل در حدود

ماه‌های آذر تا دی ظاهر شوند.

 

آفات، بیماری و مشکلات سیکلامن

-سرخرطومی انگور یکی از آفات سیکلامن که از برگها آن تغذیه کرده و موجب سوراخ شدن آن می‌شوند.

عوارض: لاروهای این آفت از ریشه ها و غده های گیاه تغذیه کرده و موجب عدم توانایی جذب آب ریشه ها می‌شود.

درمان: اگرچه بکارگیری مواد شیمیایی از راه های حل این آفت است اما در زمان کشت گیاه باید سعی کرد که از بستر کاشت

ضدعفونی شده استفاده شود.

– کنه سیکلامن از دیگر آفات این گیاه بوده و به رنگ قهوه ای تا سفید هستند که موجب سیاه شدن نوک ساقه ها و بدشکلی

آنان شود.

عوارض: گلها باز نمی شوند و ساقه گل به هم پیچیده و بد شکل می‌شود و گلبرگها چروکیده می‌شوند و گیاه کوتاه قامت

باقی می ماند.

درمان: می توان از سموم سیستماتیک برای از بین بردن این حشره استفاده می‌شود. البته از آب نسبتا داغ نیز می‌توان

برای گرما درمانی واز بین بردن این آفت استفاده کرد.

به طوری که گیاه برای مدت چند دقیقه به زیر آب ۴۶ درجه سانتیگراد فرو برده می شود.

– تریپس از دیگر آفات گیاه سیکلامن  است که اغلب بر روی سطح برگ فعالیت می‌کند.

عوارض: از شیره گیاهی می مکد و در همان نقاط رنگ برگ تغییر می‌کند و در شرایط حمله شدید ممکن است برگها زرد رنگ شوند و بخشکند.

 

– بیماری ویروسی نیز ممکن است این گیاه را آلوده کند. که در اینصورت علاوه بر بروز لکه ها و خطوط زرد یا کرم رنگ بر روی

برگسار ، گیاه نیز کوتاه قامت و برگها و گلها بدشکل و در هم پیچیده می شوند.

بیماری ویروسی راه حل ندارد و فقط باید گیاه آلوده را حذف کرد.

 

– پوسیدگی نرم باکتریایی موجب زرد شدن و پژمردن گیاه و مرگ سریع آن می‌شود.

عوارض: غده ها نیز نرم شده و می پوسند.

درمان: گیاهان آلوده را حذف کنید و از گیاهان سالم و بستر کاشت سالم استفاده کنید و دمای هوا را کمتر از ۲۳ درجه سانتیگراد نگه دارید

بلایت بوترتیس موجب بروز لکه های کرم-قهوه‌ای رنگ بر روی گلبرگها و همچنین برگهای گیاه می‌شود و در نهایت نواحی آلوده با

قارچی خاکستری رنگ پوشانده می‌شوند.

دلیل این عارضه در گل سیکلامن: شرایط سرد و مرطوب و بخصوص مرطوب شدن قسمت مرکزی گیاه در طی آبیاری و تهویه نامناسب هوا از جمله دلایل شیوع این بیماری است.

 

برخی مشکلات گل سیکلامن:

– سوختگی گیاه و عدم رشد که علت آن نورهای شدید و طولانی مدت است.

– پوسیدگیاه که علت آن می تواند کاشت عمیق باشد. برآمدگی انتهای ساقه (ژوخه) باید در سطح خاک قرار گیرد.

– علت ریزش برگ ها می تواند کم آبی یا خشک بودن محیط بباشد. باید رطوبت هوا را بالا برده و آبیاری به اندازه کافی باشد.

– علت ریزش جوانه گل می تواند دمای بالا، نور کم، آب کم یا کود بیش از حد باشد.

– علت تاخیر در گلدهی ممکن است دمای بالا یا پایین، نور ناکافی، تغییرات میزان مواد غذایی، بزرگی بیش از حد گلدان و تفاوت های ژنتیکی. باشد.

-اگر گلهای خیلی کوچک هستند دمای بالا، کود زیاد، یا ژنتیک. می تواند یکی از عوامل آن باشد.

گلتوس؛ مجله تخصصی گل و گیاه