انگور یکی از میوه هایی است که از زمانهای بسیار قدیم مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

به طور کلی ۲ نظریه متفاوت در مورد انگور وجود دارد،عده ای معتقدند که حتی پیش از پیدایش غلات مورد استفاده بشر قرار گرفته است.

عده ای دیگر دیرینگی انگور را در حدود ۶تا ۷ هزارسال تخمین میزنند.

 

در ادامه با روش کشت و داشت و برداشت انگور با گلتوس همراه باشید.

انگور

درخت مو-تاک

نام انگلیسی: Grape-Vine

نام علمی: Vitis

 معرفی درخت انگور:

درخت انگور گیاهی بسیار قدیمی است که مصری‌ها پنج هزار سال قبل از میلاد آنرا می‌شناختند.

موطن اصلی انگور آسیای صغیر و ایران بوده و هم اکنون نیز به صورت وحشی و نیمه وحشی در این مناطق دیده می‌شود.

انگور درختچه ای بالارونده که به کمک پیچک های خود به سهولت از موانع و درختان مجاور بالا می‌رود و در ازای آن به ۱۰ الی ۱۵ متر میرسد.

ساقه درخت انگور گره دار و برگهایش متناوب دارای دمبرگ دراز شامل ۵ لوب دندانه داربه رنگ سبز تیره در سطح فوقانی برگ

پهنک کرک دار و مایل به سفید در سطح تحتانی پهنک است. این گیاه به درخت مو و تاک هم معروف می‌باشد.

گلهای کوچک و مجتمع به صورت خوشه مرکب دارد کاسه گل آن ۵ دندانه جام آن مرکب از ۵ گلبرگ ازاد و ۵ پرچم است.

میوه آن سته و گوشتدار است و پس از رسیدن دارای طعم شیرین ملایم و رنگهای متفاوت به تناسب نژادهای مختلف می‌گردد.

نیاز به آب و هوای گرم و معتدل دارد.

سیستم ریشه ای عمیق دارد و نیاز آبی متوسط است به خشکی مقاومت دارد.

مخصوصا اگر در خاکهای عمیق استقرار یابد، به رطوبت مقاومت پایینی دارد و نسبت به باد اگر روی داربست باشد مقاومت متوسط تا خوبی دارد.

گرده افشانی با باد انجام می‌شود و نیاری به حشره نیست شرایط گرم و خشک گرده افشانی و میوه دهی را بهبود می‌بخشد.

 

 

مهمترین محصولاتی که امروزه از مو بدست می‌آید عبارتند از: انگور مجلسی، کشمش، آب انگور، سرکه.

در گیلان خمس در ملایر شیره انگور دوشاب.

واریته‌های انگور از لحاظ رنگ حبه‌ها به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

۱-انگور‌های سبز

۲- انگور‌های قرمز 

۳- انگور‌های سیاه

۴- انگور‌های زرد

شرایط نگهداری و پرورش انگور:

آب و هوای مناسب درخت انگور:

در آب و هوای نسبتاً ملایم تابستانی انگور‌های زود رس در صورتی که در شیب‌های جنوبی کاشته شوند، می‌توانند محصول بدهند.

اغلب واریته‌های آن در مقابل سرمای زمستانی بخوبی مقاومت می‌کنند.

انگور به سرمای شدید زمستانی اهمیتی نمی‌دهد، ولی برای گیاه این مهم است که بهار و تابستان گرم و آفتاب داشته باشد.

باد‌های شدید به انگور بیش از سرما می‌توانند صدمه بزنند در بهار به محض اینکه هوا از ۱۰ درجه سانتیگراد بالا صفر بیشترشد

گیاه رشد را شروع می‌کند.

آبیاری مناسب درخت انگور:

هر چه هوای منطقه گرمتر باشد گیاه انگور به آب زیادتری نیاز دارد.

ریشه‌های انگور در خاک‌های مختلف تا عمق‌های متقاوت رشد می‌کنند.

مثلاً در خاک‌های سنگین و رسی حداکثر تا ۹۰ سانتی متر، در خاک‌های متوسط رسی شنی تا ۵/۳ متر، و در خاک‌های سبک تقریباَ شنی حتی تا عمق ۶ متر و بیشتر هم نفوذ می‌کنند.

در خاک‌های کم عمق و نسبتاًَ رسی که ریشه‌ها تقریباً در عمق کمتر از یک متر پخش شده اند دفعات آبیاری را باید زیادتر کرد.

زیرا معمولاَ آب در نزدیکی‌های سطح خاک باقیمانده و به سرعت تبخیر می‌شود.

مقدار آب لازم درختان انگور با عامل گرما، تغییر می‌کند مثلاً یک منطقه سردسیر که تابستان‌های گرم داشته باشد به حدود ۵۰۰ میلی لیتر آب نیاز دارد.

مناطق گرم معتدل ۷۵۰ میلی متر و نقاط خیلی گرم تا ۱۳۵۰ میلی متر آب احتیاج دارد.

خاک مناسب درخت انگور:

خاک‌های اسیدی یا دارای نمک زیاد، برای کاشت انگور نامناسب می‌باشند.

مناسب‌ترین خاک، خاک‌هایی سبک و عمیق شنی رسی که کمی هم آهک داشته و آب را به راحتی از خود عبور دهد، می‌باشد.

مقدار محصول درخت انگور در درجه اول به کودشیمیایی، هوموس، شخم، آبیاری، زهکشی و تکان دادن زمین از عمق زیاد (مثلاً ۵۰ سانتی متر یا عمیق تر) به کمک Soussoleuse قبل از کاشت نهال و پس از به بار نشستن آن با سمپاشی و هرس‌های صحیح و به موقع و کوددان‌ها بستگی دارد.

عوامل دیگری که در درجه دوم اهمیت روی مقدار محصول اثر می‌گذارند عبارتند از: رنگ خاک (هر چه تیره‌تر جذب نور خورشید بیشتر) عمق خاک، مقدار آهک و همچنین pH آن.

کود دهی مناسب درخت انگور:

ازت:

برای کوددهی باغ‌های انگور از اوره استفاده می‌شود، که می‌توان به عنوان کود برگی با غلظت ۱ درصد هم داد.

زیاده روی در دادن کود‌های ازته اثرات منفی در رشد گیاه دارد که مهمترین آن‌ها عبارتند از: رشد بیش از حد بهم زدن رشد

طبیعی گل‌ها و در نتیجه کم شدن محصول.

پتاسیم:

برای ساختن ساختمان برگ‌ها وچوبی و سخت شدن شاخه‌ها بویژه ساقه‌ها و همچنین برای رسیدن خوشه‌های انگور وجودش لازم است. 

منیزیم:

یکی از کود‌های اصلی مورد نیاز است. وجودش در برگ‌ها برای ساختن کلروفیل و در نتیجه جذب Co2 از هوا و تبدیل آن به قند ضروری است و معمولاً به صورت سولفات منیزیم به زمین داده شده که براحتی در آب حل می‌شود.

کلسیم:

از کود‌هایی است که انگور شدیداً به آن وابسته است و باید همه ساله به مقدار لازم به باغ‌های انگور داد.

 

روش تکثیردرخت انگور:

ازدیاد مو به ۲ طریق امکان پذیر است.

الف) ازدیاد غیر جنسی

ب) ازدیاد جنسی

ب) ازدیاد جنسی:

روش قلمه زدن:

برای اینکار، هر گاه در پائیز خواستیم قلمه بزنیم، از شاخه‌های سال جاری که مقداری هم شاخه دو ساله داشته باشد استفاده می‌کنند.

قسمت دو ساله را در انگور کاری “کلید” می‌نامند. طول قلمه هارا ۶۰ تا ۸۰ سانتی متر می‌گیرند.

بعد از بریدن در پائیز آن‌ها را در زیر ماسه‌های نرم، مرطوب و نسبتاً سردتا بهار نگه می‌دارند.

در بهار و زمان درخت کاری آن‌ها را ابتدا مدت ۴۸ ساعت در داخل آب می‌خوابانند به طوری که در آب کاملاً غرق باشند.

آنگاه آن‌ها را می‌کارند قلمه هارا می‌توان در آذر یا دی ماه هم گرفته و درسرمای ۴ درجه و هوای مرطوب تا بهار نگه داشت با

گرم شدن هوا از سردخانه در آورده سپس آنرا کاشت اگر در بهار بخواهند قلمه بگیرند باید از شاخه‌های یک ساله استفاده

شودکه همراه چند سانتیمتر از شاخه ۲ ساله (کلید) است.

خواباندن:

شاخه‌های دراز یکساله و یا امسال را در پائیز زیر خاک می‌کنند و به وی فرصت می‌دهند که ریشه بدهد و حتی هر جوانه اش به گیاه تازه‌ای تبدیل شود.

همیشه قویترین شاخه‌های یکساله را انتخاب می‌کنند. روش خوابانیدن بهترین نتیجه را می‌دهد و همچنین گیاه تولید شده زودتر به بار می‌نشیند.

پیوند:

در درخت انگور از پیوند اسکنه‌ای استفاده می‌شود.

زمان پیوند فصل پائیز است و درخت انگور پیر و فرتوت را از نزدیکی خاک بریده در مقطع آن شکافی ایجاد کرده و جوانه یا پیوندک

انگور مرغوب را در شکاف قرار می‌دهند.

این عمل در انواع انگور وحشی و غیر مرغوب نیز صورت می‌گیرد.

ازدیاد به وسیله جوانه:

یک جوانه را که خوب رشد کرده با یکی دو سانتی متر چوب در سمت راست و چپ آن بریده و در داخل خاک یک گلدان افقی گذاشته و فشار می‌دهند.

بطوریکه داخل خاک فرو رفته تنها جوانه از خاک بیرون باشد.

گلدان را باید در اطاق یا محیط گرم گذاشت، چون جوانه برای رشد به خاک گرم احتیاج دارد

هرس کردن درخت انگور:

 وقتیکه طول شاخه‌های درخت انگور بیش از حد باشد از قدرت ریشه‌ها برای رسانیدن مواد غذایی کاسته می‌شود؛ لذا هرس

سالیانه برای جلوگیری از طویل شدن بیش از اندازه درخت ضرورت دارد.

مهمترین هرس‌های درخت انگور عبارتند از:

۱- هرس پائیزی:

مستقیماً پس از برداشت میوه‌ها صورت می‌گیرد و در آن شاخه‌هایی را که میوه داده اند در پاییز کوتاه می‌کنند.

۲- هرس اصلی:

مهمترین هرس برای تمام درخت انگور بویژه برای شاخه اصلی که ادامه دهنده تنه درخت است.

در این هرس از آن مقداری که تنه امسال در روی شاخه اصلی رشد کرده ۵ تا ۶ و حداکثر ۸ جوانه را باقی گذاشته، بقیه را بریده و حذف می‌کنند.

در مورد شاخه‌های جانبی که خوب رشد کرده اند هم باز برای آن مقدار که امسال رشد کرده ۲ یا ۳ جوانه برای هر شاخه باقی گذاشته تا بقیه را هرس می‌کنند.

تنها همین جوانه‌های باقیمانده روی تنه اصلی و شاخه‌های فرعی هستند که در بهار آینده رشد کرده و میوه می‌دهند.

بهترین زمان هرس اصلی آذر و دی و بهمن است مشروط بر اینکه زمان انجام آن هوای منطقه از ۸ درجه زیر صفر گرمتر باشد.

۳- هرس فرم دادن:

تنها در نهال‌هایی که تازه کاشته شده‌اند در سال‌های اول و دوم انجام می‌گیرد؛ لذا در بهار برای نهال، تنها سه جوانه باقی می‌گذارند.

پس رشد جوانه‌ها و رسیدن طول یکی از شاخه‌ها به ۲۰ سانتی متر، آن را به عنوان تنه اصلی پذیرفته و شاخه‌های دیگر را ته‌بر می‌کنند.

در صورت لزوم سال بعد نیز به شاخه اصلی اجازه رشد داده و شاخه‌های جانبی که در ارتفاع کمتر از ۵۰ سانتی متر رشد

کرده‌اند را قطع می‌کنند. بدین وسیله درختان انگوری به ارتفاع ۱.۵ تا ۲ متر ایجاد می‌کنند.

۴- هرس برگ‌ها:

این هرس فقط در درختان انگور کوتاه قد (۱.۵ تا ۲ متر ارتفاع) و در اواخر فصل بهار صورت می‌گیرد.

در این هرس تنها برگ‌های زیادی که مانع تابش مستقیم نور خورشید به خوشه‌های انگور قسمت میانی تاج درخت می‌شوند را با دست چیده و دور می‌اندازند.

این هرس معمولاً در درختانی که میوه¬‌هایشان به عنوان خوراکی مصرف می‌شود انجام می‌گیرد.

۵- هرس میوه:

در اردیبهشت ماه یعنی زمانی که خوشه‌ها با چشم قابل دیدن می‌شوند باید مقداری از خوشه‌های درخت انگوری که تعداد

خوشه‌های زیاد داشته و با وضع و قدرت درخت متناسب نمی‌باشند را چید و دور انداخت تا بقیه خوشه‌ها از نظر غذایی کمبود

نداشته و مرغوب شوند.

نگهداری از درخت انگور قبل از شروع باردهی

قبل از فصل باردهی درخت انگور باید نکاتی را رعایت نمایید تا محصول بهتری از گیاه دریافت کنید مانند:
شخم زدن شیارها
پخش کردن کود مرغوب در سطح خاک
سم پاشی برای از بین بردن آفت‌ها
برچیدن علف‌های هرز

مرحله برداشت انگور:

مهم ترین عامل در رسیدن حبه ی انگور مقدار دما است.

تابش آفتاب و میزان مناسب دما باعث بالا رفتن کیفیت انگور می‌شود.

تولید محصول انگور از سال سوم عمر نهال شروع می‌شود.

زمان برداشت انگور بسته به نوع خاک، دمای هوا و میزان آب از نیمه‌ی دوم شهریور ماه شروع و تا نیمهی اول مهر ماه ادامه دارد.
اگر برداشت انگور جهت تولید کشمش باشد از ۱۵ شهریور ماه اقدام به برداشت این محصول می‌کنند.

برداشت انگور به وسیلهی نیروی انسانی انجام می‌شود.

در باغ‌های مرغوب و در بهترین شرایط میزان برداشت انگور ۵۰ تن در هکتار است که هر درخت ممکن است تا ۲۰۰ کیلو‌گرم انگور بدهد.

این سناریو در اکثر نقاط ایران صحیح است اما بعضی نقاط و رقم‌های خاص انگور از این آمار مستثنی می‌باشند.هنگام چیدن باید

سعی شود که خوشه‌ها را از محل چسبیدن به شاخه‌ها جدا کرده و برای این کار از قیچی استفاده شود تا حبه‌ها له نشوند.

تنها باید خوشه‌های رسیده را چید و چیدن خوشه‌های نارس را به نوبت‌های بعد واگذار نمود چون بعضی واریته‌ها همه

خوشه‌هایشان در آن واحد نمی‌رسند و ضرورت دارد که انگور‌های این واریته در دو، سه و یا حتی چهار نوبت چیده شوند. البته

این امر به نفع باغبان است، چرا که زمان بیشتری برای کار و فروش محصول دارد و به کارگر کمتری نیاز دارد. مهم‌تر آنکه پس از

چیدن مقداری محصول تمام شیره گیاه صرف رشد و رساندن بقیه انگور‌هایی می‌شود که هنوز به درخت آویزان هستند.

آفات مهم انگور

از مهمترین آفات انگور می توان به زنجره مو، زنجرک مو و خوشه خوار انگور اشاره کرد.

بیماری سفیدک دروغین یا داخلی مو

بیماری پوسیدگی سفید ریشه ی مو

بیماری سفیدک سطحی یا حقیقی مو که شایع ترین بیماری بوته‌ی انگور است.

و عامل آن گونه‌ای از قارچ ها به نام ترپازول‌ها است.

جهت مبارزه با این نوع بیماری گوگرد جامد را به شکل پودر روی برگ‌ها می پاشند همچنین برای این کار از قارچ کش آبی توپاس استفاده می‌کنند.

این عمل سه بار در تابستان به فاصله‌ی یک ماه انجام می شود.

اقدامات مهم برای ثمردهی مطلوب درخت انگور:

بعد از سال اول باید هرس گردد که این هرس به رشد و ثمردهی زودتر درخت منجر می‌شود.

آبیاری به اندازه لازم و به موقع برای پرورش درخت انگور انجام گیرد.

برای بسترسازی کاشت درخت انگور زمین شخم زده شود چون بافت نرمی از خاک را برای درخت ایجاد می‌کند.

برای دور کردن آفات از درخت انگور از آفت کش‌ها استفاده شود.

از کود مرغوب استفاده شود که در مرحله کاشت باید به طور یک دست با خاک مخلوط گردد.

جهت رشد و توسعه ریشه‌های درخت انگور، علف‌های هرز وجین گردند.

گلتوس؛ مجله تخصصی گل و گیاه