معرفی گیاه آقطی و خواص بی‌نظیر آن

گیاه آقطی یا انگور سیاه از جمله گیاهان معروف در طب سنتی می باشد. که برای درمان انواع بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرد.

گیاه آقطی 

نام لاتین: American Elder

نام علمی: Sambucus nigra 

معرفی گیاه آقطی:

 آقاطی از تیره هفت کولان راسته خواجه باشی سانان با بیش از 10 گونه به صورت وحشی و خودرو در مناطق غربی ایران (همدان و آذربایجان ) می روید.

البته این گیاه در سال 1314 در باغ کشاورزی کرج کاشته شد.

ارتفاع این گیاه به 10 متر می رسد، از مشخصات بارز آقطی می توان به بوی نامطبوع و قوی آن اشاره کرد.

نام‌های آقطی:

به نام های پلم، پهلم، بلاطینیه، سامبوکوس نیگرا، یاس کبود، خمان،کشمش کولی، سبوقه،خمان کبیر،تردارگن،پلخون ،شون، آقطی سرخ، خمان الارض،خاما اقطی، شیرین بیل شمشاد، ابل بل،طرثوت، انگورکولی، خمان صغیر، کاحیره و آقطی سیاه معروف می باشد.

آقطی بومی اروپا، آمریکای شمالی ،افریقای شمالی و مناطق غربی آسیا می باشد. در ایران و دیگر کشورهای جهان بیشتر در نواحی مرطوب ،کنار جاده های صعب العبور و جنگل ها می روید.

آقطی دارای گل های خوشه ای معطر به رنگ سفید می باشد، که در روزهای آخر بهار ظاهر می شود و میوه آن ریز، مانند انگور به صورت خوشه ای و به رنگ آبی سیر می باشد.

برگ های آقطی بیضوی به رنگ سبز دندانه دار و مرکب از 5 تا 7 برگچه می باشد.

اگر برگ ها بین انگشتان مالش داده شود، بوی نامطبوعی از آن متصاعد می شود.

هشدار: تمام قسمت های سبز آقطی قبل از رسیدن سمی می باشد.

از گل و میوه آقطی در درمان انواع بیماری های مخصوصا سرما خوردگی ،مشکلات گوش، بینی و گلو، درمان عفونت گوش ، مشکلات زکام مزمن و برونشیت و از ساقه های آن در ساخت صنایع چوبی استفاده می شود.

آشنایی با خواص آقطی:

 در ترکیبات شیمیایی آقطی در قسمت برگ و پوست آن مقداری کولین، سیکوتین،سامبو نیگرین و مقداری نیترات پتاسیم وجود دارد.

در گل های آقطی کمی اسانس و آلدرین  و در قسمت میوه آن اسانس، صمغ،اسید استیک، اسید والزیانیک،مواد قندی وکریزان تمین وجود دارد.

از دم کرده گل آقطی برای درمان علائم سرماخوردگی، عفونت و آنفولانزا استفاده می شود. میوه های رسیده آقطی حاوی مقادیر زیادی ویتامین ث می باشد،که به درمان تب و افزایش سطح ایمنی بدن کمک زیادی می کند.

درمان مشکلات با آقطی :

از دم کرده برگ های آقطی برای درمان بواسیر،اسهال،یبوست،انقباضات روده، جوش خوردن استخوان،سرماخوردگی،بیماری  های تنفسی، نقرس،برونشیت،بهبود سل،کاهش علائم عفونت سینوسی،دفع سنگ کلیه، افزایش شیر مادران، درمان صرع، تنظیم قند خون، کاهش آلرژی،تقویت سیستم ایمنی بدن، کاهش التهاب،مبارزه با سرطان، سلامت قلب و کاهش سطح چربی خون استفاده می شود.

 

خواص آقطی برای مو :

مصرف میوه گیاه آقطی سیاه و ماساژ کف سر با شیره این گیاه برای رفع موهای سفید و همچنین تقویت و افزایش رشد موها بسیار مفید می باشد. مصرف خوراکی و موضعی این گیاه برای جلوگیری از ریزش مو بسیار مفید است.

 

مشکلات عصبی و آقطی :

در دنیای پر از استرس و نگرانی مشکلات عصبی و کم خوابی گریبان بیشتر افراد را گرفته، عده ای به داروهای شیمایی روی آورده اند که خود عوارض جانبی دارد، اما همیشه استفاده ازگیاهان دارویی بدون عوارض و پرطرفدار بوده. استفاده از دمنوش آقطی برای درمان مشکلات عصبی و بی خوابی بسیار مفید می‌باشد.

سرماخوردگی و آقطی:

گیاه آقطی در دسته توت های وحشی قرار دارد. و توت ها در ترکیبات خود آنتوسیانیدین دارند که دارای اثرات ایمنی بالایی در برابر سرماخوردگی دارد. در طی تحقیقی که در سال 2016 در آمریکا انجام شد، مصرف گیاه آقطی در 48 ساعت اولیه شروع سرماخوردگی منجر به کاهش علائم سرماخوردگی به 4 روز می شود.همچنین مصرف آقطی موجب کاهش  حالت تهوع ناشی از سفرهای هوایی و دریایی می شود.

 آقطی و دیابت :

در طب سنتی از گیاه آقطی برای درمان و کنترل دیابت و قند خون استفاده می شده. و محققان تایید کردند که عصاره گل آقطی سیاه موجب تحریک متابولیسم گلوکز و ترشح انسولین شده و شکر اضافی را از جریان خون پاک و به عضلات و کبد کمک می کند. تا قند خون طبیعی خود را حفظ کنند این عملکرد آقطی موجب کاهش سطح قند خون در بدن می شود.

سلامت استخوان با گیاه آقطی:

یکی از مشکلاتی که افراد در سنین سالمندی با آن مواجه هستند. درد و التهاب مفاصل و پوکی استخوان می باشد.در آقطی مواد معدنی، آنتی اکسیدان ها و ترکیبات ضد التهابی به وفور یافت می شود که به استحکام و توصعه بافت استخوان کمک زیادی می کند.افراد می توانند در جوانی به مصرف آقطی از ابتلاء به پوکی استخوان جلوگیری کنند.
 

طبع گیاه آقطی چیست؟

در طب سنتی طبع گیاه آقطی سرد و خشک می باشد و ساقه، ریشه و پوست داخلی آن موثرترین قسمت این گیاه می باشد.مصرف این گیاه در طب سنتی برای افراد سرد مزاج ممنوع و در صورت مصرف حتما باید با مصلح آن عسل میل شود.

 

طرز تهیه دمنوش گیاه آقطی:
 

برای تهیه دمنوش آقطی 100 گرم گل خشک شده این گیاه را در 1 لیتر آب جوش ریخته و اجازه دهید 10 دقیقه دم بکشد، بعد از اینکه کمی دمای دمنوش افتاد، با کمی عسل مخلوط کرده و میل نمایید.

خواص دمنوش گیاه آقطی :
 

دمنوش آقطی که از گل های خشک شده این گیاه به دست می آید، برای درمان بیماری هایی مانند:
التهاب و عفونت های مجاری تنفسی، تقویت سینه، آنفولانزا،سرماخوردگی،صرع، سنگ کلیه،احتباس ادرار و آب در بدن،تصفیه خون، پاکسازی بدن،ستگ کلیه، بیماری های زنان،درد مفاصل، نقرس، آرتروز، التیام زخم ها و جراحات،افزایش شادابی و نشاط،سینه پهلو و بیماری های مثانه کاربرد دارد.

مضرات آقطی :

 در طب سنتی گیاه آقطی طبعی سرد و خشک دارد. استفاده زیاد آن موجب ایجاد تهوع و ورم روده می شود.توصیه می شود افراد سرد مزاج آن را با عسل میل کنند.

کاشت و برداشت آقطی :

آقطی بیشتر در خاک های شور و در زمین های مرطوب و متروکه می روید.

این گیاه در زمان رشد به آب و ازت زیادی نیاز دارد. آبیاری زیاد و مناسب موجب افزایش عملکرد گل می شود.

هرچند آقطی در سایه رشد می کند، اما نور مستقیم آفتاب تاثیر زیادی در افزایش محصول میوه دارد.

کاشت و تکثیر آقطی :

محل اصلی رویش آقطی مناطق صعب العبور و جنگل ها هستند و برداشت محصول در این مناطق مقرون به صرفه نیست.در بیشترکشورها این گیاه در مناطق و زمین های کشاورزی کشت می شود.

آقطی به دو روش بذر و قلمه تکثیر می شود.

در روش کاشت بذری، در ماه های مرداد و شهریور بذرهای گیاه را جمع آوری و در پاییز و بهار سال بعد در خزانه آن را پرورش داده و بعد از یکسال آن را به زمین اصلی منتقل می کنند. در روش قلمه درماه خرداد و تیر ساقه سبز درخت را به طو 20 سانتی متر از درختچه اصلی جدا کرده ، در خزانه در خاک مرطوب و نرم نگهداری می کنند، قلمه در سایه به سرعت رشد می کند. بعد از ریشه دار شدن قلمه آن را به زمین اصلی منتقل می کنند.

برداشت آقطی :

زمانی که درختچه آقطی گل های قسمت کناری گل آذین باز شده و گل های قسمت وسط به صورت غنچه باشد. زمان برداشت گل رسیده و جمع آوری گل ها فقط در ساعات خشک روز و بعد از خشک شدن شبنم، بعد از باران امکان پذیر است. اگر گل ها به صورت مرطوب و همراه با شبنم برداشت شوند. بعد از خشک شدن به رنگ قهوه ای و دارای کیفیت پایینی خواهد بود.

گل ها را حتما با قیچی باغبانی و از قسمت دم گل چیده و بعداز چیدن به صورت وارونه با فاصله های مناسب و بدون هیچ فشاری در سبد می گذارند.

خشک کردن آقطی :

بعد از چیدن گل های آقطی باید آنها را به صورت وارونه و بدون هیچ فشاری در سبد گذاشت.

گل ها به هیچ عنوان نباید در کیسه و جعبه و تحت فشار باشد.

چون موجب تغییر رنگ و کاهش کیفیت می شود.

برای نگهداری گل ها حتما آنها را روی تخته هایی که با پوشش های کاغذی کاور شده با رعایت فاصله مناسب و بدون هیچ فشاری گذاشته شود.

خشک کردن گل ها باید به وسیله خشک کن های الکتریکی در کمترین زمان و در سایه با دمای 30 الی 35 درجه انجام شود.

رنگ گل ها در این روش زرد روشن و دارای کیفیت بالایی می باشد.

گل ها را بعد از خشک کردن حتما الک و در بسته بندی های مقوایی و کاغذی نگهداری کنید. هرگز گل های خشک شده را در مکان های مرطوب نگهداری نکنید چون موجب جذب رطوبت و کاهش کیفیت و تغییر رنگ گل ها می شود.

گل های خشک شده دارای عطر مطبوع و مزه شیرین می باشد.
 میوه آقطی نیز مانند گل ها جمع آوری و خشک می شود.

فقط در زمان چیدن میوه حتما باید میوه با ساقه چیده شود.

بعد از خشک شدن ساقه از میوه جدا شود،رنگ میوه بعد از خشک شدن تغییر کرده و مزه آن ملس (ترش و شیرین ) می باشد.
 

گلتوس؛ مجله تخصصی گل و گیاه