درخت گیلاس

 میوه درخت گیلاس یکی از خوشمزه‌ترین و محبوب‌ترین میوه‌هاست. گیلاس میوه شیرین و آبدار، کوچک و در رنگ‌هایی از زرد تا سرخ مایل به سیاه است.

هسته  میوه درخت گیلاس بسیار سفت و کوچک است که دور آن را گوشت پوشانده است. فصل برداشت گیلاس اوایل تیر و

اواخر اردیبهشت است. ارتفاع درخت گیلاس بین ۶ تا ۹ متر است.

 

درخت گیلاس

نام لاتین: Cherry 

نام علمی:prunus avium 

خانواده: Rosaceae تعلق دارد.

 

معرفی درخت گیلاس:

 میوه درخت گیلاس یکی از خوشمزه‌ترین و محبوب‌ترین میوه‌هاست.

این میوه شیرین و آبدار، کوچک و در رنگ‌هایی از زرد تا سرخ مایل به سیاه است.

هسته  میوه درخت گیلاس بسیار سفت و کوچک است که دور آن را گوشت پوشانده است.

فصل برداشت  میوه درخت گیلاس اوایل تیر و اواخر اردیبهشت است.

ارتفاع درخت گیلاس بین ۶ تا ۹ متر است.

ترکیه، ایالات متحده آمریکا و ایران از عمده تولیدکنندگان میوه  درخت گیلاس در جهان هستند.

 درخت گیلاس دارای گونه‌های متعدد و در تمام ایران پراکنده است.

از گیلاس علاوه بر مصرف به عنوان میوه خام، مربا و کمپوت ساخته می‌شود.

برگ آن به صورت دم کرده برای درمان بیماری کلیه و کبد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

میوه گیلاس در سلامت چشم،سلامت پوست،پیری و کاهش وزن بسیار مؤثر می باشد.

این گیاه احتمالاً از منطقه‌ای بین دریای سیاه و دریای خزر منشا گرفته است.

گیلاس و آلبالو از درختان میوه مناطق معتدل سرد بشمار می آیند.

نیاز سرمایی جوانه های گیلاس در حدود ۵۰۰ تا ۱۲۰۰ ساعت است.

گیلاس به سرما مقاوم است و دمای ۲۵- درجه سانتیگراد را تحمل می‌کند.

گیلاس نیز مانند درخت هلو و گوجه دارای شاخه های کاذب می‌باشد که هنگام هرس باید حذف شوند.

زیرا شاخه های کاذب یا شیفون فقط حاوی جوانه های زایشی بوده و در نوک شاخه جوانه رویشی دارند.

 

نکاتی در مورد بارور نمودن درخت گیلاس برای کسانی که قصد پرورش درخت گیلاس رو دارند. باید مورد توجه قرار بگیرد.
با گلتوس همراه باشید

درختان گیلاس از نظر پذیرش گرده توسط مادگی گلها دارای حالت های خود ناسازگاری (گرده یک درخت گلهای همان درخت را نمی تواند بارور کند)

و دگر ناسازگاری (گرده یک درخت ، گلهای سایر درختان را نمی تواند بارور کند) هستند.
به همین دلیل علاوه بر کاشتن انواع مختلف گیلاس در یک باغ بهتر است که از یک درخت گرده دهنده همانند آلبالو در باغات میوه استفاده شود.

گرده های درختان آلبالو به خوبی گلهای درختان گیلاس را گرده افشانی و بارور می کنند.

بدین منظور می بایست حداقل به ازا هر ۹ درخت گیلاس ، یک درخت آلبالو در باغ کاشته شود.
یا اینکه از انواع مختلف گیلاس در یک باغ و در کنار هم استفاده کرد.
در مقایسه با سایر درختان میوه هسته دار (همانند آلبالو آلو زردآلو ) محصول درختان گیلاس زودتر به مرحله برداشت می رسد.
در ۵-۳ سالگی محصول خوبی تولید می کنند.
عمر اقتصادی یک درخت گیلاس در نمونه های مختلف این درخت متغیر و مختلف است.
اما به شکل میانگین ۳۰-۲۰ سال ذکر شده است.

انواع درخت گیلاس

گیلاس سیاه Prunus serotina

این نوع از درختان میوه‌هایی شبیه گیلاس اما به شکل خوشه ای تولید می کنند زیرا گلهای آنها به شکل خوشه ای شکل می‌گیرد و در هر خوشه بیش از ۱۰ گل تشکیل می شود.

دلیل اینکه چرا به آن گیلاس سیاه می گویند رنگ میوه‌هایش نیست، بلکه پوست تنه این گیاه رنگی تیره دارد که آنرا می تواند از درختان اطرافش متمایز کند.
عمر این درختان از گیلاس‌های معمولی بیشتر است و حتی تا ۲۵۰ سال نیز گزارش شده است.

گیلاس ترش چینی ( آلبالو چینی)

درختی با نام علمی Cerasus pseudocerasus است که در مقایسه با گیلاس معمولی گلهایش پرچمهای بلندی دارند و معمولا در شرق دور و در کشورهایی همانند چین و ژاپن کشت می شوند.

نیازهای محیطی درخت گیلاس

آبیاری مناسب درخت گیلاس:

گیلاس‌ها به مناطقی که دارای بارندگی زمستانی است نیاز دارند.
اما وجود باران در تابستان و بخصوص در زمان برداشت محصول به ضرر این گیاه است.
زیرا میوه برخی از ارقام گیلاس بخصوص آنهایی که گوشتی نرم دارند در برابر مشکل ترکیدگی ناشی از باران بسیار حساس هستند .
از طرفی خشکی خاک در تابستان منجر به عدم محصول دهی مناسب این درختان می شود.
بنابراین درختان جوان را می بایست زمانی که سطح خاک خشک شد آبیاری کرد.
که در طی فصل تابستان می تواند حدود ۳-۲ مرتبه آبیاری در طی هفته لازم باشد.
اما درختان بالغ بزرگ را می تواند یک بار در هفته آبیاری کرد.

عمق آبیاری باید در حدی باشد که حداقل یک متر از خاک را به شکل عمودی به خوبی مرطوب کند.
همچنین محدوده آبیاری بهتر است که حتما در سایه انداز درخت باشد.
اگر تنه درخت را مرکز یک دایره در نظر بگیریم ، دایره ای به قطر ۶۰ سانتیمتر (شعاع ۳۰ سانتیمتر) حتما باید به خوبی آبیاری شود.

نور درخت گیلاس:

وجود نور مستقیم آفتاب حداقل به مدت ۸-۶ ساعت برای درختان گیلاس ضروری است. مکانهایی که از نور کمی برخوردار هستند یا میوه تولید نمی کنند و یا میوه های کمی که تولید می‌کنند ترش مزه است. در واقع وجود نور مستقیم آفتاب در شیرین شدن میوه های درختان گیلاس نقش دارد.

دمای مناسب درخت گیلاس:

 درخت گیلاس در مناطقی که تابستان‌های خشک و خنک دارند خوب به عمل می آید.

تابستان‌های داغ و گرم برای این گیاه مناسب نیست.

زیرا چنین شرایطی موجب می شود که میوه‌هایی با دو هسته به هم چسبیده و یا میوه های دو قلو شکل گیرد که اگرچه از نظر شکل جالب هستند.

اما از نظر اقتصادی موجب کاهش کیفیت محصول می شوند.

تحمل سرمای درختان گیلاس در برابر سرمای زمستان حدود ۲۵-درجه سانتیگراد است.

 برای اینکه نیاز سرمایی این گیاه برطرف شود و بتواند به فعالیت گلدهی خود ادامه دهد.

می بایست در حدود ۱۲۰۰-۵۰۰ ساعت را در طی زمستان حتما در دمای زیر ۷ درجه بگذارند.

به همین دلیل کاشت این گیاه در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری یا امکان پذیر نیست و یا نتیجه خوبی در میوه دهی نخواهد داشت.

زیرا در چنین مکانهایی نیاز سرمایی این درختان برطرف نمی شود.

خاک مناسب درخت گیلاس:

درخت گیلاس به دلیل داشتن ریشه های کم عمق و سطحی نیاز به خاک با زهکشی و بافت خوب تا عمق ۱/۵ متری است.

بهترین نوع خاک برای گیلاس، خاکهای لومی شنی است.

می توان گفت این خاک تقریبا نوعی خاک معمولی است که حاوی شن می‌باشد.
به همین دلیل زهکش خوبی نیز دارد.

زهکش خوب خاک برای درختان گیلاس مهم است زیرا این درختان خاکهای مرطوب را تحمل نکرده و ریشه‌هایشان خواهد پوسید.
همچنین خاکهای اسیدی برای این درختان مناسب نیستند و بهتر است خاک محل کاشت کمی قلیایی باشد .

البته زیاده روی در افزایش اسیدیته خاک و قلیایی کردن بیش از اندازه آن نیز اثر منفی در رشد این گیاهان دارد.

در باغات گیلاس اگر درختان گیلاس بر روی پایه های بذری قرار داشته باشند (یعنی با عمل پیوند تکثیر شده باشند اما پایه با

کاشت بذر و رشد گیاه از بذر حاصل شده باشد).

فاصله درختان را به دلیل قوی بودن پایه حدود ۸-۷ متر باید در نظر گرفت.

اما بر روی سایر پایه‌ها بخصوص انواع کوتاه قامت می توان این فاصله را کمتر و در حدود ۵-۴ متر در نظر گرفت.

کود دهی مناسب درخت گیلاس:

چگونه بفهمیم درخت گیلاس کود نیاز دارد؟
برخی از پرورش دهندگان به میزان رشد سالانه شاخه های گیلاس توجه می‌کنند.
شاخه های گیلاس در طی سال می‌بایست به اندازه ۳۷-۲۵ سانت رشد کنند.
و درختی که شاخه‌هایش تا این حد رشد نمی کند و رشد سالانه شاخه های آن کمتر از ۲۰ سانت است حتما باید از کود استفاده شود تا رشد آن تحریک گردد.
برگها در طی تابستان رنگ پریده و سبز کم رنگ به زرد بودند و یا از سالی به سال دیگر اندازه آنها کوچکتر می شود و یا قبل از رسیدن پاییز می ریزند و خزان زودرس دارند. می بایست حتما از کود استفاده و درخت را تقویت کرد. اما اگر این علائم وجود ندارد و در ضمن درخت رشدی مناسب و گلدهی و میوه دهی خوبی دارد ، استفاده از کود موجب رشد رویشی بیش از اندازه و کاهش گلدهی می شود.

برخی از پرورش دهندگان کود با فرمول ۱۰-۱۰-۱۰ و یا ۲۰-۲۰-۲۰ را برای این درختان مناسب می دانند.
و برخی نیز اظهار می کنند که درختان گیلاس نسبت به پتاسیم و فسفر حساس نیستند و استفاده از کودهایی که حاوی این عناصر می‌باشد بهتر است زمانی انجام شود که آزمایشات تست خاک کمبود این دو عنصر در خاک را نشان دهد و یا اینکه نشانه های کمبود را بر روی درخت ببینیم .
مثلا درخت گیلاسی که از نظر رویشی مشکلی ندارد اما گل کم تولید می‌کند و یا میزان تبدیل شدن گلها به میوه کم است.

تکثیر درخت گیلاس :

درختِ گیلاس از دانه‌اش رشد می کند.
یعنی‌‌ با همان هسته‌ی گیلاس رشد می کند.
اگر تعدادی از این دانه‌ها را در باغ بکارید، سال بعد نهال های کوچکی از این گیاه را مشاهده می کنید؛ اما امروزه بسیاری از مردم این نهال‌ها را به صورت آماده از گلخانه‌ها تهیه می کنند. آن‌ها ۱۰ تا ۲۰ سانتیمتر ارتفاع دارند و چند سال طول می کشد تا بار بدهند.
شما می توانید شاخه های گیلاس را به درختان میوه دیگر پیوند بزنید.

کاشت درخت گیلاس:

نهال گیلاس را در فصل بهار یا تابستان به باغ یا باغچه خود منتقل کنید.

به احتمال زیاد ظرف یا گلدان نهالی که خریداری کرده اید، از جنس تجزیه پذیر است و در خاک مرطوب به سرعت شکسته و تجزیه می شود. و به ریشه‌ها اجازه می دهد که به راحتی از آن عبور کرده و در خاک گسترش یابند.

اما اگر این گونه نبود و گلدان نهالتان از جنس پلاستیک و ماده ای دیگر بود، نیاز است که آن را از گلدان خارج کنید و سپس آن‌ها را در خاک بکارید. حالا گودالی در خاک حفر کنید که سه برابر اندازه ریشه نهالتان عمق و پهنا داشته باشد؛ سپس مقدار زیادی کود یا کمپوست غنی به همراه خاک تازه درون آن بریزید.

اگر گلدانتان تجزیه پذیر (از جنس تورب یا زغال گیاهی است) شکست هایی را در آن ایجاد کنید تا به سرعت تجزیه شوند؛ سپس نهالتان را تا جایی که قبلاً درون خاک قرار داشته است، در خاک بگذارید (آن را عمیق تر نکارید)، حالا اطراف ریشه ها را با مخلوطی از خاک و کود گیاهی یا کمپوست پر کنید. خاک را در اطراف درختتان فشار داده و سفت کنید.

اگر در منطقه‌تان وزش باد زیاد است، در سال های اول زندگی نهال آن را به یک تیر چوبی عمودی ببندید تا صاف بماند و در اثر وزش باد آسیب نبیند.
به گیاهتان به خوبی و عمیقاً آب بدهید. آبیاری عمقی را مکرراً انجام دهید تا به ریشه های جدید اجازه رشد و گسترش دهید.

تکثیر درخت گیلاس بوسیله پیوند زدن:

انواع مختلفی از پیوند وجود دارد. که نوع مورد استفاده آن بستگی به اندازه تنه درخت دارد.

و بهترین زمان پیوند حدوداٌ اوایل فروردین می باشد.

اگر تنه درخت شما به اندازه ضخامت یک مداد باشد می توانید از پیوند زبانه ای و اگر ضخامت تنه به اندازه ۶ سانتیمتر استفاده کنید

پیوند جوانه درخت گیلاس :

برای پیوند جوانه گیلاس در اواخر بهار یا اوایل تابستان که بهترین زمان برای پیوند جوانه است.

شاخه ای که رشد کافی کرده است و سالم و بدون هرگونه بیماری ست انتخاب کنید.

شاخه ای که ضخامت آن حدود یک و نیم سانتیمتر باشد و سبز و جوانه آن قابل مشاهده باشد.

با استفاده از یک چاقوی تیز بدون این که جوانه را زخمی کنید از شاخه جدا کنید.

سپس برگ های ساقه را با چاقوی تیز از وسط دمبرگ هرس کنید.

شیاری به طول ۱۲ سانتیمتر روی شاخه ای که می خواهید روی آن پیوند بزنید ایجاد کنید مجددا ٌ شیاری به طول ۵ سانتیمتر به صورت افقی در بالای شیار ایجاد کنید.

به آرامی به کمک یک چاقویی که زیاد تیز نباشد پوسته را به آرامی باز کنید جوانه پوست باز شده را ببرید و زیر آن را یک برش یک سانتیمتری بزنید.

و جوانه پیوندک را روی آن بچسبانید سپس بالا و پایین آن را با چسب نواری پیوند بچسبانید. تا در جای خود محکم شود.

تکثیر درخت گیلاس با قلمه:

 

برای تکثیر درخت گیلاس با قلمه، ابتدا قلمه ها را در آب ریشه دار کنید.

ته ظرفی را سوراخ کنید و درون آن به اندازه ۱۰ سانتیمتر خاک رس با مخلوطی از نیمی خزه اسفاگنوم با پیت ماس ونصفی پرلیت بریزید.

ساقه ای انتخاب کنید که دارای ۲-۴ برگ حاوی جوانه باشد. قلمه ای به اندازه ۱۰-۱۵ سانتیمتر از قسمت بالای جوانه قطع کنید.

همه برگ ها را تا ۴ سانتیمتر از انتهای قلمه جدا کنید. دو برش عمودی به اندازه ۳ سانتیمتری در دو طرف ساقه بزنید.

انتهای قلمه را حدود ۳ سانتیمتر داخل هورمون ریشه زایی بزنید و هورمون اضافی را تکان دهید.

با انگشت سوراخی در خاکی ایجاد کنید سپس قلمه را داخل آن قرار دهید و خاک دور آن را محکم کنید سپس آبیاری کنید تا کاملا ٌ مرطوب شود.

ظرف دارای قلمه را در محلی تاریک با دمای حدود ۱۵ درجه سانتیگراد قرار دهید. و رطوبت آن را همیشه تامین کنید می توانید

حداقل روزی دوبار با اسپری آن را مرطوب کنید.

بعد از حدود دو تا سه هفته قلمه را با ملایمت بیرون بکشید. اگر مقاومت کرد یعنی ریشه زده است و می توانید آن را به گلدانی با ضخامت ۱۰ سانتیمتر خاک منقل کنید. و کم کم ساعت های در معرض قرار گرفتن شرایط هوا و دمایی طبیعی را افزایش دهید. تا به دمای بیرون عادت کند اما از قرار دادن در معرض مستقیم نور آفتاب تا چند هفته خودداری کنید.

هرس کردن درخت گیلاس:

مانند گیاهان دیگر، هرس کردن به تضمین سلامتی درخت گیلاس کمک می کند. این کار باید در اوایل بهار صورت بگیرد یعنی قبل از اینکه رشد درخت در سال جدید شروع شود.

درخت‌تان را به صورت سالیانه هرس کنید.

شاخه های مرده و یا ناسالم را از درخت جدا کنید.

نواحی بیش از حد پر شاخه درخت را نیز هرس کنید.

این کار موجب می‌شود تا هوا و نور خورشید به همه قسمت های درخت برسد.

و در نتیجه سلامت عمومی درختتان را تضمین می کند.

همچنین می توانید برای شکل دهی به شاخه های درخت از هرس کردن استفاده کنید.

هرس سالانه درخت‌تان را کوچکتر و کنترل پذیر‌تر می کند.

آفات درخت گیلاس:

شپشک های گیاهی،

لارو حشرات چوبخوار،

مگس گیلاس و کنه تار عنکبوتی از جمله آفات گیلاس هستند.

 

گلتوس؛ مجله تخصصی گل و گیاه